Eerste hulp bij trauma (Column)

Nog dagelijks worden we geconfronteerd met schokkende beelden van de oorlog in Oekraïne. Platgebombardeerde steden, wanhopige mensen, vechtende soldaten. Dat is nu al meer dan een jaar aan de gang. En ondanks de bewonderenswaardige veerkracht en strijdbaarheid van de mensen daar, kan het haast niet anders dan dat veel van hen, vooral soldaten, getraumatiseerd zijn.
Vroeger dachten we dat het hielp als je die mensen vooral veel laat praten over wat ze hebben gezien en meegemaakt, en dat je dat moet stimuleren; de zogenaamde ‘debriefing’.  Echter, na herhaaldelijk onderzoek (vooral na de Bijlmerramp in 1992), blijkt het tegengestelde waar. Het is zelfs schadelijk om slachtoffers steeds opnieuw hun verhaal te laten doen. Zij raken daarmee namelijk opnieuw getraumatiseerd. Maar wat moet je dan doen als je direct psychologische hulp wilt verlenen? Het belangrijkste is om eerst te zorgen voor de basisbehoeften; zoveel veiligheid als mogelijk is, eten en drinken, een onderdak. En dan informatie te geven over de (psychische en lichamelijke) verschijnselen van wat je noemt een ‘acute stressstoornis’. Zodat mensen begrijpen wat er met ze aan de hand is en dat hun stressklachten een heel normale reactie zijn op een schokkende gebeurtenis. En hen dan technieken aanleren om de stress te hanteren, zoals afleiding en ontspanning zoeken, ademhalingsoefeningen doen, sporten en bewegen en misschien wel het meest belangrijk, zorgen voor sociale steun en de nabijheid van dierbaren. Natuurlijk kun je dit niet allemaal in de praktijk brengen aan het front, maar wel in de ziekenhuizen waar de soldaten terecht komen, of in de vluchtelingenkampen. Deze interventies blijken de kans op latere psychische klachten zoals depressie en PTSS (post traumatische stressstoornis) fors te verminderen. 
Dit geldt overigens niet alleen voor oorlogssituaties maar ook voor het dagelijks leven waarin mensen schokkende gebeurtenissen meemaken, zoals een ongeluk of geweld. 

Vaak verdwijnen acute stressklachten na een week of vier. Als dat niet het geval is, en de klachten verergeren, kun je spreken van een PTSS. Er is dan sprake van herbelevingen, nachtmerries, slaapstoornissen, schrikachtigheid, concentratiestoornissen en een kort lontje. 
Psychologen en psychiaters zijn in Oekraïne aanwezig om hulp te verlenen. Geschat wordt dat 10 á 20 procent van de soldaten lijdt aan een post traumatische stress stoornis. Een heel effectieve behandeling daarvoor is EMDR, wat ik zelf veelvuldig heb toegepast. Mijn ervaring is dat dit een buitengewoon krachtige therapeutische techniek is. Daarover wellicht een volgende keer meer. 

Marjolein Geldermans